Linia kolejowa Jastrowie – Węgierce została oddana do eksploatacji 10 września 1914 r. wraz z 11 km odcinkiem linii z Węgierc do Złotowa. Budowa 13,5 km odcinka linii prowadzona była przez Pruskie Koleje Państwowe (Preussische Staarsbahnen). W październiku roku 1914 rozbudowano linię o odcinek o długości 38,6 km z Węgierc do Wałcza (otwarcie odcinka 25 listopada 1914 roku), tworząc możliwość połączenia kolejowego Jastrowie – Wałcz.
Zadaniem linii była aktywizacja gospodarcza regionu pilskiego. Wraz z budową linii, wzdłuż rzeki Gwdy rozwinął przemysł, związany z eksploatacją okolicznościowych lasów (fabryka tektury w Tarnówce otwarta w 1914 roku), przystąpiono również do budowy elektrowni wodnych na rzece.
Nad rzeką zbudowano stalowy, kratownicowy most z dolnym przęsłem parabolicznym. Most przenosił jeden tor kolejowy przez koryto rzeki. Aby most wisiał w bezpiecznej odległości od lustra wody, konstrukcję osadzono na betonowych przyczółkach, wyłaniających się z wysoko usypanych nasypów. Z żeliwnej tabliczki umieszczonej na przęśle mostu wiadomo, iż stalową konstrukcję w 1914 roku przygotowała szczecińska firma „J. Gollnow u. Sohn”
W lutym 1945 roku most został uszkodzony przez wycofujące się wojska niemieckie. Najnowsze, niedawno ujawnione źródła podają, że most został jedynie podsadzony i dopiero przy próbie przeprawy wojsk polskich oberwał się zawisł.
W kilka miesięcy później linia kolejowa Jastrowie – Węgierce podzieliła los wielu innych linii ziem odzyskanych. Szyny, podkłady kolejowe oraz inne elementy linii zostały rozebrane i wywiezione do Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich.
Z uwagi na trudności związane z demontażem, uszkodzony most pozostawiono na zniszczonych przyczółkach.
Całkowita długość mostu wynosi około 60 m. Rozpiętość podporowa ok. 40 m. Przęsło mostu zbudowano z konstrukcji, składającej się z dwóch dźwigarów kratownicowych o rozstawie 3,6 m i wysokości 4,8 m. Szerokość całkowita pomostu wynosi 4 metry.
Ratusz (siedziba Urzędu Miasta i Gminy – budynek z początku XX w. z zegarem i zdobieniami.
Dom upamiętniony tablicą, w którym w 1945 r., w lutym przebywał Leon Kruczkowski (ul. Poznańska).
Domy kalenicowe o konstrukcji szachulcowej z przełomu XVIII i XIX w., znajdujące się w pobliżu dawnego ratusza.
Domy o cechach eklektycznych z przełomu XIX i XX w.,
Głazy upamiętniające walki o Wał Pomorski w okolicach miasta, w Byszkach i przy szosie do Złotowa (obok mostu na Gwdzie).
Zapora na Gwdzie (zalew 125 ha) i hydroelektrownia o mocy 1 MW.
Pomnik ku czci żołnierzy 1 Armii WP, poległych w walkach o miasto oraz cztery zbiorowe mogiły (cmentarz),
Plac im. Jana Pawła II znajdujący się przy kościele p.w. NMPKP.
Pomnik z napisem "Ks. Kardynał Karol Wojtyła - Papież Jan Paweł II wypoczywał tu w lipcu 1978 roku" upamiętniający pobyt Ojca Świętego uczestniczącego w spływie kajakowym doliną rzeki Rurzycy w tych okolicach.
Kościół filialny pw. św. Piotra i Pawła - Brzeźnica
Pierwotnie kościół powstał ok. 1650 roku jako drewniany. Do dziś zachowała się drewniana wieża, do której w połowie XIX wieku dobudowano nawę.
Około 1600 roku w Brzeźnicy wybudowano kościół katolicki. W 1607 roku wzmiankowany jest w Brzeźnicy luterański pastor Ulryk. Prawdopodobnie na początku XVII wieku katolicka świątynia przeszła w ręce ewangelików. Była to tendencja częsta, związana z silnymi ruchami reformacji na ziemiach pogranicza polsko – pomorskiego. W 1617 roku, starosta wałecki Jan Gostomski, sprawujący władze, nad dobrami królewskimi, odebrał protestantom świątynię, znajdującą się w Brzeźnicy i zwrócił ją prawowitym właścicielom – katolikom. Po odzyskaniu z rąk innowierców, kościół wyposażono na nowo. Ufundowano dzwon z 1620 roku, prawdopodobnie powstał nowy ołtarz.
Jak podaje Józef Łukaszewicz w „Krótkim opisie historycznym kościołów parochialnych, kościołów, kapliczek, klasztorów, szkółek parochialnych i innych zakładów dobroczynnych w dyecezyi poznańskiej” (Poznań 1858), kościół w Brzeźnicy w trakcie 1641 roku był jeszcze kościołem parochialnym (parafialnym) i „był stawiany w tak zwany pruski mur”. W latach późniejszych świątynia z Brzeźnicy stała się filią, parafii w Nadarzycach i Sypniewie. Wybity, na znalezionej w trakcie remontu świątyni w 1989 roku, blaszanej chorągiewce, rok 1650, może sugerować datę budowy istniejącej do dziś, drewnianej wieży kościoła. Na chorągiewce wykuto również datę 1854 roku, co wskazuje na termin powstania obecnie istniejącego dobudowanego budynku świątyni (inne źródła podają daty 1847-48, co może wskazywać, iż data 1854 była datą zakończenia urządzania świątyni).
Na uwagę zasługuje ołtarz główny z ok. 1650 roku, utrzymany w stylu baroku ludowego, z figurami czterech ewangelistów, trzech króli, Matki Boskiej oraz obrazem przedstawiającym apostołów św Piotra i Pawła. W wieży kościelnej do dziś znajduje się renesansowy dzwon z 1620 roku.
Cmentarz katolicki przykościelny; 1847 r., nr rejestru A-704 decyzja z dnia 17.05.1990 r.
Kościół filialny p.w. Narodzenia św. Jana Chrzciciela - Budy
Obecny kościół zbudowany został na miejscu poprzedniego w 1858 roku i tego samego roku poświęcony przez oficjała wałeckiego Habisch’a. Wzniesiony został w stylu neoromańskim.
Pierwszy kościół katolicki we wsi Budy istniał najprawdopodobniej już w XVI w., który to po wprowadzeniu reformacji przeszedł w ręce protestantów. Był to kościół drewniany. W 1617 r. powrócił do katolików i przyłączony został jako filia do parafii Brzeźnica. Według wizyty Branickiego z roku 1641 we wsi była tylko kaplica drewniana. W 1628 i 1738 r. wymieniany jest jako filia Nadarzyc, a od 1800 do 1922 r. stanowił filię Sypniewa. Obecny kościół wzniesiony został na miejscu poprzedniego w 1858 r. i tego samego roku poświęcony przez oficjała wałeckiego Habisch’a. Zbudowano go dla miejscowych katolików w stylu neoromańskim, jako murowany, jednonawowy z wyodrębnioną półkolistą absydą i neobarokowym wyposażeniem pochodzącym z tego samego okresu. Kościół w pełni zachowany w pierwotnej formie bryły stanowi przykład typowego, małego kościoła wiejskiego charakterystycznego dla historyzmu XIX wieku.
Drugi kościół w miejscowości Budy ewangelicki, ob. nieużytkowany pochodzący prawdopodobnie z połowy XIX wieku figuruje w ewidencji WWKZ).
Park wiejski im. Michała Krzysztofa Hanowa - Samborsko
Park wiejski w Samborsku powstał w 2013 roku na terenie dawnego nieczynnego cmentarza ewangelicko – augsburskiego. Patronem parku stał się urodzony w Samborsku w 1695 roku wybitny naukowiec, przedstawiciel myśli oświeceniowej Michał Krzysztof Hanow.
Park jest interesującym miejscem odpoczynku, zarówno ze względu na znajdujące się w nim twory natury jak i otaczajace go dzieła pracy ludzkiej.
Około 100 metrów od parku znajduje się XIX wieczny kościół pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego (pierwotnie ewangelicki, obecnie rzymsko – katolicki filialny parafii pw. św. Michała Archanioła w Jastrowiu). Kamień przy wejściu, z wyrytą datą 1853, podaje rok budowy świątyni.
Świątynia wraz z otaczającym ją niegrzebalnym cmentarzem, wpisanym do rejestru zabytków i z drewnianą dzwonnicą, usytuowaną w jego zachodniej części – stanowi tradycyjną formę elementu sakralnego wsi.
Przy kościele znajduje się obecny budynek szkoły, dawna pastorówka. Ten jednorodny pod względem funkcji zespół jest ważnym elementem w krajobrazie kulturowym Samborska, kształtującym zabytkowy wizerunek.
W parku dominują wiekowe drzewa, głównie dęby i lipy. Największym z nich jest dąb Sambor – jeden z trzech pomników przyrody znajdujący się w Samborsku.
Kolejną z atrakcji parku jest wybijające u podnóża skarpy źródlisko. Ze względu na jego specyficzny kształt nazywane jest „Kurzą Łapką”.
Z parkiem im. Hanowa wiążą się dwie wiejskie legendy.
Jak głosi pierwsza z nich, młodzież z Samborska zorganizowała kiedyś na jego terenie zabawę z tańcami. Brak szacunku dla miejsca pochówku zmarłych został jednak ukarany, sielankę przerwała, bowiem gwałtowna burza. Piorun trafił w dwa wysokie klony, a ślady po tym zdarzeniu widać do dziś. Od tamtej pory mieszkańcy uważają, że ich wieś chroniona jest za przyczyną boskiej mocy.
Druga z legend głosi, iż park odwiedza niewielka sówka pójdźka (Athene noctua) zwanych przez miejscowych „Póćką”. Dawniej na wsi uważano, że pójdźka przepowiada śmierć, nawołują swoim pohukiwaniem: „pójdź, pójdź w dołek pod kościółek…”. Mieszkańcy Samborska nadal w to wierzą i są ponoć ku temu powody.
W parku ustawiono tablice dotyczące osoby jego patrona, przyrody i gminy Jastrowie. Turysta może też odpocząć pod „grzybkiem” skąd ma widok na „Kurzą Łapkę”.
Cmentarz przykościelny ewangelicki, ob. rzymsko-katolicki; 1882 r. – nr rejestru A-699 decyzja z dnia 08.05.1990 r.,
Cmentarz ewangelicki, ob. nieczynny; 1880 r. – nr rejestru A-698 decyzja z dnia 08.05.1990 r.
Kościół p.w. Przemieniania Pańskiego w Samborsku. Kościół wybudowany został w 1882 roku z kamienia polnego i cegły jako neoramański.
Kościół p. w. Narodzenia NMP przy ulicy Mickiewicza - Sypniewo
Kościół wzniesiono w latach 1835- 1836 w miejscu starszego szachulcowego, z którego pochodzą ołtarze. Natomiast jego poświęcenie miało miejsce 10 września 1837 roku. Po 1945 roku przez jakiś czas pozostał w Sypniewie niemiecki proboszcz katolicki. Od 1949 roku są tu duszpasterze narodowości polskiej. Po wojnie przez szereg lat parafie prowadzili księża Salezjanie, aż do końca lat 80 – tych XX wieku; później ponownie objęli ja księża diecezjalni. Kościół zrealizowany w oszczędnych formach późnego klasycyzmu berlińskiego – Rundbogenstil’u.
Dom, ul. Mickiewicza 58; ok. poł. XIX wieku – nr rejestru A-613 decyzja z dnia 30.08.1966 r.,
Cmentarz katolicki czynny; ob. komunalny, poł. XIX wieku – nr rejestru A-697 decyzja z dnia 08.05.1990 r.
Park wypoczynkowy w Trzebieszkach; pocz. XX wieku – nr rejestru A-414 decyzja z dnia 12.03.1982 r.
Jego granice i układ kompozycyjny z dużą ilością starego drzewostanu jest w większej części zachowany. Na jego terenie znajduję się hotel i szachulcowa restauracja.
Bunkry rakietowe głowic nuklearnych - Brzeźnica Kolonia
W połowie lat 60. rozpoczęły się rozmowy polsko-sowieckie, których wynikiem był program o kryptonimie "Wisła". W jego ramach strona polska zbudowała w latach 1967-1970 na podstawie sowieckich planów trzy składy broni jądrowej.
Schrony w Brzeźnicy Kolonii powstały na przejętych od Lasów Państwowych 147 ha lasu, kosztem ówczesnych 60 mln złotych. Zespół bunkrów oznaczono nazwą Obiekt 3002. Wraz z dwoma podobnymi, położonymi w Poborsku koło Białogardu (Obiekt 3001) oraz w Templewie koło Trzemeszna Lubuskiego (Obiekt 3003) w styczniu 1970 roku został przekazany Armii Radzieckiej.
Według początkowych planów miano w nich składować 178 głowic jądrowych (zwanych enigmatycznie amunicją specjalną) w tym 132 głowice jądrowe o mocy od 10 do 500 kt oraz 36 bomb lotniczych o mocy od 0,5 do 200kt (moc bomby zrzuconej na Hiroszimę wynosiła 15 kt), których nosicielami miały być rakiety 8K11 i 3R10.
Za podwójnym płotem i potrójnymi zasiekami z drutu kolczastego znajdowały się, pilnie strzeżone i tajne trzy bunkry. Dwa z nich to silosy typu T-7, każdy o kubaturze około 3000 m2 umieszczone pod ziemią, szczelnie chronione przez zasieki, ukryte pod siatkami maskującymi i porastającym je lasem. Trzeci z nich, znajdujący się nieco na uboczu przypominał garaż mogący pomieścić dwa pojazdy o rozmiarach Tira jeden za drugim. Prawdopodobnie miały w nim znaleźć schronienie wyrzutnie rakiet, które po ewentualnym ataku przeprowadziły by kontrę.
Załogę obiektu stanowiło 60 oficerów i techników oraz 120 żołnierzy. Obiekt był tak wkomponowany i zamaskowany, że ze zdjęć lotniczych bądź satelitarnych przypominał naturalne porośnięte lasem pagórki.
Dojazd do pozostałości tajnej bazy wiedzie od skrzyżowania wyjazdu z Brzeźnicy Kolonii z droga Sypniewo-Szwecja. Należy przeciąć drogę powiatową i po wyłożonej płytami rumbo trasie udać się do będących w zarządzie Nadleśnictwa Jastrowie obiektów.
Przy zwiedzaniu bazy należy zachować szczególną ostrożność i kierować się zastrzeżeniami opisanymi na umieszczonych na miejscu tablic informacyjnych.
